Kanał Gliwicki: propozycja rejsu, najlepsze mariny

Turystyka szlakami rzecznymi w odróżnieniu od rekreacji na wodach jeziorowych obfituje nie tylko w wiele niespodzianek nawigacyjnych, wymagających dużych umiejętności nautycznych, ale także umożliwia poznanie ciekawych miejsc, obiektów oraz historii terenów, przez które przepływamy. Do takich szlaków należy Kanał Gliwicki.

Kanał Gliwicki, zwany także Górnośląskim, wiedzie przez tereny Śląska Górnego i Opolskiego, regiony obfitujące w setki zabytków datujące się od wczesnego średniowiecza. Powstał w latach 1935 – 1939, a otworzono go dla żeglugi na całej długości w 1941 r. Zastąpił przestarzały Kanał Kłodnicki, zbudowany w latach 1792 – 1806, a eksploatowany do 1936 r.

Trochę techniki

Wykonany częściowo w wykopie, częściowo w nasypie ma długość 40,60 km przy maksymalnej głębokości 3,50 m i szerokości w zwierciadle wody wahającej się od 38 do 41 m. Różnica poziomów wody na początku i końcu kanału wynosi 43,6 m. Pokonanie jej jest możliwe dzięki sześciu śluzom. Nad kanałem przerzucono wiele mostów, linii energetycznych i napowietrzne rurociągi. Minimalny gwarantowany prześwit wszystkich budowli i urządzeń nad lustrem wody to 4 m. Zasilany jest przede wszystkim przez rzekę Kłodnicę, kilka potoków oraz sztuczne jeziora Dzierżno Duże i Małe oraz Pławniowickie, usytuowane w bezpośrednim sąsiedztwie. Brzegi, umocnione głównie narzutem kamiennym, porastają chaszcze. Sezon żeglugowy na kanale trwa średnio 270 dni – od 15 marca do 15 grudnia. Dopuszczalna prędkość na kanale dla jednostek pływających luzem, profesjonalnych i rekreacyjnych, oraz zestawów pustych wynosi 9,00 km/h, dla zestawów załadowanych natomiast 7,00 km/h. Czas potrzebny na przepłynięcie całego kanału należy oszacować na 8 – 10 godzin.

Marina Gliwice

Kilometraż Kanału Gliwickiego jako Żeglownej Drogi Wodnej (ŻDW) jest liczony od połączenia go z Odrą w Kędzierzynie-Koźlu i dlatego położenie Portu Gliwice, od którego zaczyna się zespół portowo-kanałowy, oznaczono na 41,20 km. Port Gliwice, znajdujący się na stanowisku szczytowym kanału, usytuowany na skraju miasta Gliwice, stanowi początek Odrzańskiej Drogi Wodnej. Z uwagi na swój kształt, konstrukcję nabrzeży portowych, układ basenów i powierzchnię akwatorium uważany jest za najnowocześniejszy i najbardziej uniwersalny port śródlądowy w kraju. W jego skład wchodzą dwa baseny główne, z urządzeniami przeładunkowymi o udźwigu 20 ton, oraz basen pomocniczy. W 1989 r. w  całym porcie ustanowiono wolny obszar celny w Gliwicach. Pirs środkowy o długości 600 m, rozdzielający baseny północny i południowy, przystosowano do przeładunku kontenerów, nabrzeże północne do ładunków masowych – głównie węgla, a południowe to zespół magazynowy. Leżący przy wejściu do portu basen pomocniczy stanowi zaplecze techniczne. W awanporcie, na wejściowym skraju basenu południowego, znalazła miejsce "Marina Gliwice". W dużej mierze infrastruktura portowa i kanałowa od czasu zakończenia wojny nie była konserwowana, a urządzenia portowe częściowo zdemontowane i wywiezione. Później port był kilkakrotnie miejscami modernizowany i wyposażany w nowe urządzenia. Obecnie prowadzi się rewitalizację poszczególnych fragmentów, w tym częściową wymianę dalb, pogłębianie toru wodnego i remont śluz. Dzięki odpowiedniej konstrukcji remonty te nie stanowią przeszkody w żegludze.

Wychodzimy na szlak

Dla własnego bezpieczeństwa należy zapoznać się z obowiązującymi zasadami korzystania z ODW, ponieważ – jak na warunki polskie – panuje tu dość duży ruch jednostek profesjonalnych. Zanim wypłyniemy na szlak ODW, warto poświęcić choć jeden dzień na zwiedzanie Gliwic i okolic miasta, bogatych w zabytki architektury i przemysłu o wartości światowej. Oddając cumy w Marinie Gliwice, należy uważnie przejść torem wyznaczonym bojami, wzdłuż brzegu południowego występują bowiem mielizny będące przedłużeniem widocznych łach, które zamieszkuje ptactwo wodne. Od skraju nabrzeża przymykającego wejście do basenu pomocniczego wychodzimy na kanał. Po 1000 m dochodzimy do śluzy Łabędy. Licząc od góry kanału, jest to pierwsza z bliźniaczych, prawie identycznych śluz mających równolegle ustawione komory o długości od 71,4 do 71,8 m, szerokości 12,0 m i spadach od 4,2 do 10,4 m, a zaprojektowanych do pracy w systemie oszczędnościowym. Napełnienie ich odbywa się kanałami, których wyloty umieszczone są pomiędzy górnymi wrotami a dodatkowym, wewnętrznym progiem. Przy śluzowaniu należy ustawiać się przy wskazanej ścianie w połowie długości komory. Chęć przejścia należy sygnalizować operatorowi wcześniej, telefonicznie lub na kanale 74 UKF, i czekać na zgodę w miejscu przez niego wskazanym. Śluzowanie jest płatne zgodnie z taryfikatorem określanym corocznie przez RZGW.

Na dolnej głowie śluzy Łabędy oparto most drogowy. Poniżej mostu, przy południowym brzegu, mijamy pomost, a nieco dalej natykamy się na wejście do małego basenu jazowego. Ewentualny postój przy pomoście musimy uzgodnić z obsługą śluzy, do basenu nie wolno wchodzić. Po 500 m od śluzy, na 38 km, usytuowano obrotnicę dla barek. Dalej (1300 m), na północnym brzegu, znajduje się nabrzeże Huty Łabędy z dwoma potężnymi suwnicami wychodzącymi nad wodę.

Na jeziorze

Od tej wysokości za południowym wałem brzegowym kanału zaczyna się jezioro Dzierżno Duże, które ciągnie się przez blisko 6 km. Powstało w 1964 r. przez zalanie wyrobisk popiaskowych. Ma powierzchnię 516 ha i głębokość maksymalną 20 m. Zasila je Kłodnica, najbardziej zanieczyszczona rzeka w Polsce. Jezioro od kanału oddzielone jest jazem. To naturalny rezerwuar przeciwpowodziowy oraz ostoja ptactwa wodnego o randze regionalnej. Nie zaleca się spożywania ryb ze zbiornika. Poniżej kolejowego mostu na 32,30 km pobudowano następny, potężny jaz regulujący poziom wody pomiędzy kanałem a jeziorem.

Dzierżno Duże. Nie zbliżać się. Na tej wysokości, za wałem brzegu północnego, w odległości 150 m zaczyna się brzeg zbiornika Dzierżno Małe, ciągnący się przez 1000 m. Ma on powierzchnię 150 ha i głębokość 13 m, powstał w 1938 r. przez zalanie wyrobiska popiaskowego. Wzdłuż południowego brzegu leży kilka ośrodków rekreacyjnych i klubów, w tym Śląskiego Y. C. (www.syc.zagle.pl) i KW "Garland" LOK. Na 31,80 km ŻDW, także od południowej strony, mamy wejście do nieużywanego basenu portowego. W nim jest tylko jedno małe i piaszczyste miejsce nadające się do dobicia. Dalej (1000 m) na 30,89 km usytuowano jedną z największych w Polsce śluz – Dzierżno. Wrota górne ma wsporne natomiast dolne szybrowe pionowe.

Poniżej śluzy Dzierżno

Poniżej śluzy (300 m) od brzegu południowego dopływa Kłodnica, od północnego Drama. Uwaga: Drama nanosi muł, budując przybrzeżną mieliznę długości 100 m i wychodzącą nieco na tor wodny. Na wysokości 27,50 km za północnym wałem zaczyna się zbiornik Pławniowice, powstały w 1974, jak poprzednie, po zalaniu kopalni piasku podsadzkowego. Powierzchnia zbiornika wynosi 224 ha, a głębokość maksymalna 18 m. Mimo iż na jego obrzeżach usytuowane są liczne ośrodki wypoczynkowe, woda jest czysta. Funkcjonuje tu przystań S.Ż. "Szkwał". Na 26,60 km Kanału Gliwickiego, na południowym brzegu znajduje się ujście starego Kanału Kłodnickiego zamknięte jazem. Nieco dalej (600 m), w odległość kilkudziesięciu metrów od południowego brzegu między drzewami widać neobarokową wieżę należącą do XIX-wiecznego pałacu w Pławniowicach. We wsi zachowało się także kilka zabytkowych budynków. Na 24,75 km, także na południowym brzegu, jest następne ujście starego Kanału Kłodnickiego, a 100 m dalej most autostrady A 4.

***

Marina Gliwice
www.marinagliwice.pl

Mała przystań położona w mieście w Porcie Gliwice na skraju południowego nabrzeża. Ma pomosty do cumowania, zaplecze sanitarne, energię elektryczną, dźwig 1,7 t. Większe jednostki (do 20 t) są wodowane dźwigiem portowym. Czarteruje jachty motorowe. Jest sklep żeglarski, serwis i sprzedaż silników zaburtowych. Prowadzi zajęcia rekreacyjne dla dzieci i szkolenia żeglarskie i motorowodne. Przystań i teren chroniony. Mimo że jest w stadium rozbudowy, w ubiegłym sezonie zdobyła I miejsce w plebiscycie "Wizytówka Gliwic i Powiatu Gliwickiego", zorganizowanym przez portal "Gliwice Nasze Miasto", a prowadzonym przez gazetę "Dziennik Zachodni".

Klub Wodny "Garland" Gliwice LOK
www.kwgarland.pl

Ma przystań nad jeziorem Dzierżno Małe siedzibę główną zaś w Pyskowicach. Klub powstał w 1948 r. jako Klub Morski w Gliwicach. Prowadzi szkolenia na stopnie żeglarskie, zwłaszcza dzieci i młodzieży. Przystań przystosowano do dużych zmian poziomu wody. Dysponuje slipem, warsztatem szkutniczym, ogólnodostępnymi sanitariatami, małym hotelem, polem namiotowym i parkingiem. Prowadzi czartery, transport łodzi, przyjmuje jachty na zimowanie. Na terenie znajduje się tawerna, a w okolicy sklepy spożywcze. Obiekt całodobowo chroniony.

Stowarzyszenie Żeglarskie "Szkwał"
www.szkwal.org

Mimo że stanica wodna SŻ "Szkwał" powstała nad Jeziorem Pławniowickim w 1983 r. to w dalszym ciągu trwa jej rozbudowa prowadzona własnymi środkami. Organizuje szkolenia żeglarskie, regaty i imprezy żeglarskie. Obszerny port wyposażony jest w slip, hangar, węzeł sanitarny, energię elektryczną, warsztat szkutniczy. Prowadzi czartery, przyjmuje łodzie na zimowanie. W najbliższej odległości jest parking, sklepy spożywcze, mała gastronomia, pole namiotowe i kempingowe. Teren i port całodobowo chronione.