ROK RZEKI WISŁY: nie tylko pod żaglami
Rok Wisły to efekt dwuletnich starań wodniaków zapaleńców, którzy tak wykładają swą ideę: "Rok Rzeki Wisły chcemy traktować jako ogólnonarodowe święto, którego podstawowym celem ma być konsensus wokół rozmowy o zrównoważonym rozwoju rzeki. Pragniemy, aby było to święto wszystkich, którym sprawy wiślane są bliskie – wiślanych wodniaków, którzy starają się z pietyzmem odtwarzać tradycyjne łodzie i flis rzeczny, miłośników przyrody wiślanej, którzy dbają o zachowanie w możliwie naturalnym stanie siedlisk roślin i zwierząt, a także żeglugowców, którzy chcieliby choćby częściowego przywrócenia roli Wisły jako ekonomicznego i ekologicznego szlaku transportowego, szlaku turystycznego".
W Roku Wisły planowane są atrakcje zarówno dla wodniaków, jak i turystów lądowych oraz mieszkańców nadwiślańskich miast, miasteczek i wsi. Są już chętni, by od źródeł Wisły jechać rowerami, a nawet przebiec wzdłuż rzeki ponad tysiąc kilometrów!
Dla czytelników "Żagli" istotna jest informacja, iż odbędzie się rejs żeglarsko-motorowodny od Kilometra Zero Wisły żeglownej po Westerplatte. Organizatorem jest Komisja Turystyki Żeglarskiej PTTK i Centrum Turystyki Wodnej PTTK. Komandorem rejsu jest Wojtek Skóra, po raz trzeci prowadzący jachty od ujścia Przemszy do Wisły w Broszkowicach koło Oświęcimia. W 2004 r. pojawiły się Certyfikaty Kilometra Zero Wisły, a później odznaki PTTK, nie tylko dla "swoich", za jej przepłynięcie od km 0 do ujścia.
W województwie kujawsko-pomorskim po raz 52. odbędą się Długodystansowe Regaty na Wiśle, zapoczątkowane w roku 1936. Będzie też wiele regat i imprez galowych, również dla zwolenników żeglarstwa tradycyjnego na replikach dawnych wiślanych łodzi żaglowych.
W 1924 r. powstał nad Wisłą Yacht Klub Warszawa, to także początki Yacht Klubu Polskiego. Może ktoś nawiąże do 90. rocznicy pierwszych na Wiśle regat? Bo 18 września 1927 r. w Warszawie rozegrano po raz pierwszy regaty klasowe.
ROK RZEKI WISŁY: czemu właśnie teraz?
W naszej historii są tylko dwa okresy, gdy cały bieg Wisły znajdował się na terytorium państwa polskiego. Pierwszy rozpoczął się 550 lat temu, gdy w dniu 19.10.1466 r. w toruńskim Dworze Artusa odbyło się uroczyste zawarcie II pokoju toruńskiego. Traktat ten, dający pokój po wojnie trzynastoletniej, rozszerzył granice Korony o dolny bieg Wisły, a miasta nad nią, od Torunia do Gdańska znalazły się w Polsce. Praktycznie zniesiono cła na Wiśle, żegluga stała się swobodna i bezpieczna. Rozwinął się flis drewna z polskich i litewskich lasów, znajdującego zbyt na zachodzie Europy. Głównym polskim towarem eksportowym stało się zboże spławiane Wisłą.
Złote Wieki Rzeczpospolitej to jednocześnie trzy wieki rozkwitu wiślanej żeglugi. Potem zabory podzieliły Wisłę na trzy części – i ślady tego, różnice w jej żeglowności widać do dziś. Ale i od połowy XIX w. przez sto lat rozwijała się żegluga parowa na Wiśle.
Cała Wisła powróciła pod polskie panowanie po II wojnie światowej. Jednak doprowadzono do zniszczenia wielu młynów wodnych oraz małych elektrowni wodnych, zaniedbano konserwację budowli hydrotechnicznych i regulacyjnych oraz portów i przystani. Inwestycje były niekonsekwentne – nie dokończono Kaskady Górnej Wisły, uniemożliwiając żeglugę z Krakowa, powstała zamiast kaskady jedna zapora na Dolnej Wiśle we Włocławku, zaporę piętrzącą Zalew Zegrzyński zbudowano bez śluzy. Ostateczny upadek żeglugi towarowej i pasażerskiej nastąpił po 1989 r.
Wisła wraca do życia
W nowym tysiącleciu zaczęła się stopniowa poprawa, dzięki przystąpieniu Polski do UE. Powstały liczne oczyszczalnie ścieków komunalnych, m.in. unowocześniono oczyszczalnię "Czajka" – przestały spływać do Wisły nieoczyszczone ścieki z całej Warszawy. Upadły lub zmieniły technologie fabryki dawnego "brudnego" przemysłu.
W okolicach Krakowa oraz w dawnej stolicy polskich flisaków – Ulanowie nad Sanem pojawiły się grupy pasjonatów odtwarzających dawne wiślane baty, galary czy szkuty. Zaowocowało to m.in. organizacją od 2006 r. tradycyjnej już imprezy wiślanej – Flisu Królewskiego Jarosława Kałuży.
Zrodziła się pasja do odbudowy tradycyjnej żeglugi wiślanej, dziś nad Wisłą i jej dopływami i w wielu miejscach można zamówić tradycyjną drewnianą łódź nawet znacznych rozmiarów. W budowie szkut wyspecjalizował się tartak Wacława Witkowskiego z Wielunia, gdzie powstała pomniejszona replika XV-wiecznej szkuty wiślanej odnalezionej w 2009 r. w starorzeczu pod Czerskiem. Kopię tradycyjnej wiślanej łodzi piaskarskiej, czyli bata zamówić można w miejscowości Basonia, niedaleko Józefowa nad Wisłą, gdzie kultywuje tradycje swoich przodków szkutnik Mateusz Tabaka.
Wróciła w wielu miastach na Wisłę Biała Flota. Powstają nowe przystanie i wskrzeszane są stare, jak warszawski Port Czerniakowski. Powstała Pętla Żuławska – szlak deltą Wisły, odwiedzany również przez polskie i zagraniczne hausboty. Zamiast odwracania się tyłem do Wisły coraz więcej miast inwestuje w bulwary, stające się lubianymi miejscami wypoczynku, sportu, imprez kulturalnych, spędzania czasu na plażach i w letnich ogródkach.
Z kalendarza Roku Rzeki Wisły
Bodźcem do dalszych zmian ma być Rok Rzeki Wisły 2017, który z inicjatywy grupy pasjonatów przekształcił się w imprezę ogólnopolską, rozłożoną w przestrzeni i w czasie, w której uczestniczą prawie wszystkie samorządy nadwiślańskie, a specjalną rangę nadała jej uchwała Sejmu RP. Inauguracja się już odbyła – w dniu 550 rocznicy zaprzysiężenia II pokoju toruńskiego. 19 października 2016 r. w Toruniu oprócz sesji inauguracyjnej w Dworze Artusa oraz regat wioślarskich ósemek odbyły się inscenizacje bitwy na Wiśle i zaprzysiężenia pokoju oraz symbolicznego otwarcia wolnego flisu na Wiśle. Wśród gości znalazł się współczesny Wielki Mistrz Zakonu Krzyżackiego. Specjalnym rejsem z Warszawy dostarczono pieczęć księcia Konrada III Rudego. Podobno ówcześnie panujący na Mazowszu książę Konrad III Rudy z Piastów Mazowieckich dlatego nie został jednym z sygnatariuszy II pokoju toruńskiego, ponieważ tuż przed podpisaniem traktatu skradziono mu książęcą pieczęć…
Ogólnopolskich, regionalnych i lokalnych imprez z okazji Roku Rzeki Wisły 2017 jest tak wiele, że tu wspomnimy tylko o niektórych – zainteresowanych odsyłamy do http://www.rokwisly.pl/dzialanie. Relacje z najciekawszych imprez znajdziecie oczywiście także w "Żaglach".
***
Kalendarium wybranych imprez Roku Rzeki Wisły 2017
• 2 stycznia 2017 r. pieszą wędrówkę wzdłuż Wisły, zaplanowaną na 1047 km i 60 dni, rozpoczął Maciej Boiński – licząc, iż na kolejnych etapach napotka towarzyszy wędrówki;
• także od 2 stycznia zapraszał na organizowane na całej Wiśle spływy kajakowe Piotr Fedorowicz z Firmy nakajak.pl;
• przez cały rok będzie trwała seria wystaw "Muzea Szlaku Wisły" koordynowana przez NMM w Gdańsku;
• w kwietniu 2017 Fundacja ROK RZEKI WISŁY uruchomi program aktywizacji społeczności nadwiślańskich "OBYWATEL RZEKI WISŁY", który zakończy się wspólnym spływem Wisłą na tradycyjnych łodziach drewnianych w lipcu i sierpniu;
• 29 kwietnia ruszy Flis Królewski Jarka Kałuży z Krakowa;
• 3 i 14 maja w Gassach (gmina Konstancin-Jeziorna) odbędzie się tradycyjny, już piąty, Flis Festiwal na Urzeczu, organizowany przez Fundację Szerokie Wody, na którym spotykają się repliki tradycyjnych łodzi wiślanych.
• W pierwszych dniach czerwca zaś będziemy obchodzić "Zielone Świątki na Urzeczu", a umajone świątecznie łodzie pożeglują z Góry Kalwarii do Warszawy;
• z Ulanowa nad Sanem w połowie maja pod wodzą retmana Mieczysława Łabęckiego ruszy na flisackich tratwach obsługiwanych tradycyjnymi drygawkami Bractwo Flisackie, by flis zakończyć w Gdańsku;
• 15 czerwca w Broszkowicach wystartuje Rejs Żeglarsko-Motorowodny PTTK "Królowa Wisła 2017", ma się on zakończyć w Gdańsku 31 lipca. Prawdopodobnie dołączy "Flis Narodów" oraz replika pływającego folusza i siedemnastometrowa replika polskiego galara wojennego, który brał udział w bitwie morskiej z Krzyżakami na Zalewie Wiślanym w 1463 r.;
• 24 czerwca "Wianki nad Wisłą" – liczymy, że wianki zapłoną nie tylko w tradycyjnych już miejscach, jak Kraków, Solec, Gassy, Warszawa czy Płock;
• 1 lipca z ujścia Przemszy rusza organizowana przez Fundację KIM Vistuliada międzynarodowy spływ kajakowy – zakończenie na początku sierpnia pod twierdzą Wisłoujście. Nazwa nawiązuje do tytułów książek Wojciecha Giełżyńskiego, opisujących jak w roku 1980 i 2008 przepłynął hamburką Wisłę;
• 30 lipca na Baraniej Górze rozpocznie się bieg, którego zakończenie planowane jest w Gdańsku 24 sierpnia;
• w rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego, tradycyjną już imprezę "Godzina W na Wiśle" organizuje Fundacja Rok Rzeki WISŁY. Jak co roku na Wiśle w Warszawie pojawi się wiele łodzi, jachtów i statków, by dźwiękiem syren i blaskiem biało-czerwonych flar o godzinie 17.00 uczcić pamięć Bohaterów 1944 roku;
• od 11 do 15 sierpnia swój Festiwal Wisły planuje Kujawsko-Dobrzyńska Organizacja Turystyczna. W jego ramach ma się odbyć rejs łodzi drewnianych z Dobrzynia nad Wisłą, przez Włocławek, Nieszawę, Ciechocinek do Torunia;
• we wrześniu rajd nadwiślański rozpoczną na Baraniej Górze cykliści;
• 19 października, w kolejną rocznicę II pokoju toruńskiego "Wiślane Wici" – nastąpi zapalenie, po zmierzchu, ognisk na całym biegu Wisły, na jej obydwu brzegach.
