Uroczysta gala na stulecie Ligi Morskiej i Rzecznej

Msza Święta w Katedrze Polowej Wojska Polskiego oraz uroczysta gala na Zamku Królewskim to główne punkty obchodów setnej rocznicy założenia Ligi Morskiej i Rzecznej, które odbyły się w sobotę 29 września w Warszawie. Przy tej okazji warto przypomnieć historię Stowarzyszenia, które poprzez swoją działalność przez lata przyczyniało się do odbudowy i rozwoju gospodarki morskiej, żeglugi śródlądowej, marynarki wojennej, turystyki wodnej oraz kultury morskiej i rzecznej w kraju.

W dniu 01 października 1918 roku w Warszawie przy ul Widok 10 z inicjatywy kontradmirała Kazimierza Porębskiego odbyło się zebranie organizacyjne, na którym powołane zostało Stowarzyszenie Pracowników na Polu Rozwoju Żeglugi ”Bandera Polska”.

Powstała pierwsza w historii Polski organizacja społeczna o szerokim profilu morskim i rzecznym. Stowarzyszenie wyznaczyło sobie następujące cele;

- opracowanie zasad organizacyjnych rozwoju żeglugi i portów,
- wyznaczenie kierunków rozwoju żeglugi śródlądowej i morskiej,
- przeprowadzenie szkolenia zawodowego wśród pracowników żeglugi,
- ustalenie polskiej terminologii morskiej i żeglugowej,
- popularyzowanie idei żeglugi i sportów wodnych wśród społeczeństwa.

Stowarzyszenie „Bandera Polska”, skupiało grono doświadczonych oficerów marynarki wojennej i handlowej, budowniczych statków i portów oraz pokrewnych zawodów. Działacze „Bandery Polskiej” odegrali doniosłą rolę w tworzeniu od podstaw polskiej polityki morskiej i rzecznej w okresie międzywojennym. Wśród działaczy „Bandery Polskiej” należy wymienić

- kontradmirała Kazimierza Porębskiego- Prezesa Zarządu.
- inż. Tadeusza Wende- przyszłego budowniczego portu handlowego w Gdyni,
- inż. Antoniego Garnuszewskiego - przyszłego dyrektora Szkoły Morskiej w Tczewie,
- Bogumiła Nowotnego - pułkownika marynarki wojennej – przyszłego pierwszego dowódcy Marynarki Wojennej
- kontradmirała Michała Borowskiego.

W okresie tworzenia się państwowości polskiej, po latach niewoli, zaborów, członkowie Bandery Polskiej zaproponowali społeczeństwu polskiemu budowę od podstaw Polski Morskiej oraz rozwój żeglugi śródlądowej. Należy również dodać, że formalnie nie ustalone były jeszcze granice państwa polskiego oraz zasięg wybrzeża morskiego.

Stowarzyszenie „Bandera Polska” ściśle współpracowało z Władzami II Rzeczypospolitej Polskiej, Naczelnikiem Państwa Józefem Piłsudskim, przy tworzeniu organizacji, instytucji rzecznych, Marynarki Wojennej, instytucji morskich, wspierając je kadrowo.

W dniu 31 maja 1919 roku Stowarzyszenie „Bandera Polska” przekształciło się w Towarzystwo Liga Żeglugi Polskiej. Członkowie Ligi Żeglugi Polskiej aktywnie włączyli się w opracowanie przepisów prawa morskiego, żeglugowego, o morskiej banderze handlowej. Pomagali w organizacji Marynarki Wojennej. Aktywnie uczestniczyli w uroczystościach związanych z Zaślubinami Polski z Morzem Bałtyckim w Pucku w dniu 10 lutego 1920 roku. Podczas wojny z bolszewikami stowarzyszenie liczyło przeszło 5000 członków. Aktywnie uczestniczyli oni w walkach w obronie Warszawy na odcinku Zegrze – Dębe, na Wiśle. Dowódcą obrony rzecznej był kontradmirał K. Porębski Prezes Zarządu Ligi Żeglugi Polskiej. Na skutek usilnych zabiegów Ligi Żeglugi Polskiej, Sejm RP. podjął w dniu 23 września 1922 roku uchwałę o budowie portu handlowego w Gdyni.

W dniu 27 kwietnia 1924 roku stowarzyszenie zmieniło nazwę na Liga Morska i Rzeczna.

Prezesem Zarządu pozostał wiceadmirał K. Porębski. Wśród członków należy wymienić Stefana Żeromskiego – pisarza, generała Mariusza Zaruskiego, Juliana Rummla, wiceadmirała Jerzego Świrskiego.

Stowarzyszenie formułowało programy rozwoju żeglugi śródlądowej, gospodarki morskiej, turystyki wodnej, budowę portu w Tczewie oraz programy szkoleniowe dla marynarzy.

W dniu 27 października 1930 roku Liga Morska i Rzeczna przekształciła się w Ligę Morską i Kolonialną. Prezesem Zarządu Głównego wybrano generała Gustawa Orlicz – Dreszera.

Przyjęto hasło programowe : ,,Nie ma Polski bez morza i nie ma morza bez floty wojennej”.

Stowarzyszenie podjęło się również akcji promocyjnej na rzecz przyjęcia części kolonii niemieckich w Afryce. Była to akcja skierowana przeciwko środowiskom niemieckim, które domagały się zwrotu części ziem przydzielonych Polsce w wyniku Traktatu Wersalskiego.

Liga Morska i Kolonialna podjęła się utrzymywania ścisłych kontaktów z wychodźcami polskimi za granicą. Członkowie aktywnie uczestniczyli w akcji zbierania funduszy na zakup floty wojennej. Dzięki wspaniałej pracy organizacyjnej i promocyjnej Liga Morska i Kolonialna należała do grona największych organizacji społecznych. W 1939 roku liczyła 992 780 członków. Stowarzyszenie ściśle współpracowało z inżynierem Eugeniuszem Kwiatkowskim Wicepremierem Rządu.

Wśród Honorowych Członków Ligi Morskiej i Rzecznej a następnie Ligi Morskiej i Kolonialnej należy wymienić: Marszałka Józefa Piłsudskiego, Prezydenta prof. Stanisława Wojciechowskiego, Prezydenta prof. Ignacego Mościckiego, Premiera Ignacego Paderewskiego, Marszałka Edwarda Rydza Śmigłęgo, Biskupa Morskiego Stanisława Okoniewskiego, Wicepremiera Eugeniusza Kwiatkowskiego, generała Kazimierza Sosnkowskiego, wielu wojewodów, posłów, senatorów, ministrów.

Z inicjatywy Członków Ligi Morskiej i Kolonialnej w 1932 roku rozpoczęto obchody Święta Morza z udziałem najwyższych władz państwowych.

Podczas II wojny światowej, działacze Ligi Morskiej i Kolonialnej brali aktywny udział w obronie ojczyzny. Wielu zostało zamordowanych w Katyniu, m.in. kontradmirał Ksawery Czernicki, aresztowany przez władze sowieckie generał Mariusz Zaruski zmarł w więzieniu w Chersoniu. wielu innych zostało zamordowanych przez oprawców niemieckich.

W dniu 20 października 1944 roku gdy znaczna część kraju była pod niemiecką okupacją, w Lublinie trwały prace nad powołaniem Ligi Morskiej. Po odbyciu zebrań organizacyjnych w Lublinie, w kwietniu 1945 roku Liga Morska przeniosła się do dawnej siedziby w Warszawie przy ul. Widok 10. W szybkim tempie odrodziły się struktury Ligi Morskiej, w 1953 roku liczba członków przekroczyła 540 000 osób. Wśród członków przeważali działacze Ligi Morskiej i Kolonialnej a wśród nich inż. Eugeniusz Kwiatkowski, kontradmirał Adam Mohuczy, Witold Bublewski, Julian Rummel, komandor Stanisław Mieszkowski.

Działacze Ligi Morskiej nie mieli zamiaru poddać się propagandzie komunistycznej, dlatego zostali poddani ostrym działaniom represyjnym przez ówczesne władze. Inżynierowi Eugeniuszowi Kwiatkowskiemu zabroniono mieszkać w Sopocie i Warszawie, kontradmirała Adama Mohuczego wtrącono do więzienia, gdzie zmarł, komandora S. Mieszkowskiego stracono w więzieniu mokotowskim.

W dniu 10 maja 1953 roku decyzją Biura Politycznego PPR zlikwidowano Ligę Morską poprzez przyłączenie do Ligi Przyjaciół Żołnierza, wbrew zapisom statutowym .

Przez następne lata zacierano pamięć o dokonaniach działaczy Ligi Morskiej i Rzecznej.

Na skutek oddolnych działań społecznych korzystających z powstania Ruchu Solidarność, podczas II Kongresu Kultury Morskiej w Gdańsku, podjęto uchwałę o odtworzeniu stowarzyszenia Liga Morska. W dniach 24 – 25 października 1981 roku w Gdyni podczas Walnego Zjazdu Delegatów podjęto uchwałę o reaktywowaniu Ligi Morskiej. Prezesem Zarządu Głównego Został wybrany dr. Przemysław Smolarek, dyrektor Centralnego Muzeum Morskiego. Siedzibą Zarządu Głównego Stowarzyszenia został Gdańsk. Rozpoczęto odbudowę struktur Stowarzyszenia oraz aktywną promocję spraw morskich i rzecznych. W latach 1982 – 1986 funkcję Prezesa pełnił kontradmirał Henryk Pietraszkiewicz, Zastępca Dowódcy Marynarki Wojennej.

W latach 1986 – 1990 funkcję Prezesa Zarządu Głównego pełnił Adam Nowotnik, kierownik Urzędu Gospodarki Morskiej, w latach 1990 – 2007 funkcję prezesa pełnił Bronisław Komorowski. W 1999 roku zmieniona została nazwa stowarzyszenia na Liga Morska i Rzeczna.

Od 2007 roku do 2017 roku funkcję prezesa pełni kpt. ż.w. dr inż. Andrzej Królikowski, wykładowca w Akademii Marynarki Wojennej w Gdyni oraz w Akademii Morskiej w Gdyni.

Po reaktywowaniu stowarzyszenia rozpoczęły się prace na rzecz rozbudowy struktur organizacyjnych oraz promowania programów rozwoju gospodarki morskiej i żeglugi śródlądowej. W ramach prac organizacyjnych wiele uwagi poświęca się pracy z młodzieżą poprzez konkursy nazwane „Młodzież na morzu” promujące poznanie historii Marynarki Wojennej ,roli morza dla gospodarki, turystykę morską i rzeczną. Dużą role w popularyzacji spraw morskich i rzecznych odgrywają ekspedycje rzeczne po Odrze ,Wiśle, Noteci ,Narwi nazywane Flisami organizowane wspólnie z samorządami miast. W 1996 roku działacze Ligi Morskiej przygotowali opracowanie p.n. „Memoriał w sprawie wód Polski” w którym zawarto wnioski dotyczące wykorzystania potencjału rzecznego i morskiego dla rozwoju gospodarczego Polski zgodnie z oczekiwaniami społecznymi. Memoriał skierowany został do władz państwowych.

Kolejne ważne opracowanie wykonano wspólnie z ekspertami z dorzecza Wisły, Odry oraz Pomorza p.t. „Memoriał w sprawie likwidacji zaniedbań i rozwoju wodnych sektorów gospodarki w Polsce”. Dokument ten został przyjęty podczas konferencji zorganizowanej z inicjatywy Ligi Morskiej i Rzecznej w Senacie RP w dniu 25 lutego 2010 roku.

Również i ten dokument został przekazany do Prezydenta RP, Premiera, Marszałków Sejmu i Senatu.

W dniu 03 listopada 2015 roku zwróciliśmy się do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Pana Andrzeja Dudy z prośbą o zainteresowanie się „Memoriałem …”. Efektem tej prośby było zorganizowanie w Belwederze w dniu 08 grudnia 2015 roku konferencji poświęconej problematyce rzecznej i morskiej pod Honorowym Patronatem Prezydenta. Tematem przewodnim konferencji były wnioski i tezy zawarte w Memoriale.

„Memoriał w sprawie likwidacji zaniedbań i rozwoju wodnych sektorów gospodarki w Polsce” przesłany został również na ręce Premiera Rządu oraz Marszałków Sejmu i Senatu.

Większość wniosków które zawarliśmy w Memoriale pokrywa się z obecnie realizowanymi programami Rządu RP, dotyczącymi rozwoju gospodarki morskiej, żeglugi śródlądowej, turystyki wodnej, poprawy organizacji gospodarki wodnej, bezpieczeństwa powodziowego. Nasi działacze uczestniczący w pracach Krajowej Rady Gospodarki Wodnej oraz Radach Gospodarki Wodnej w dorzeczach Wisły i Odry, aktywnie włączają się w oceny nowych programów, projektów ustaw i innych propozycji.

PROGRAM OBCHODÓW 100-LECIA LIGI MORSKIEJ I RZECZNEJ:

11.00 - Msza św. w intencji zmarłych i żyjących członków Ligi Morskiej i Rzecznej - Katedra Polowa Wojska Polskiego
• prawa muzyczna Reprezentacyjna Orkiestra Ligi Morskiej i Rzecznej
• kompania honorowa Zespołu Szkół Morskich im. Polskich Rybaków i Marynarzy z Kołobrzegu
• Poczty sztandarowe LMiR i innych organizacji i szkół

12.30 - Uformowanie kolumny marszowej i przemarsz ulicami miasta do Zamku Królewskiego w Warszawie
• Na czele dowódca uroczystości, orkiestra, kompania honorowa, poczty sztandarowe, młodzież ligowa oraz delegacje okręgów, oddziałów, bractw, klubów i kół

13.00 - Uroczysta Gala Jubileuszowa z okazji 100 - lecia Ligi Morskiej i Rzecznej w Sali Królewskiej Zamku Królewskiego w Warszawie
• Wprowadzenie sztandarów
• Odegranie i odśpiewanie Hymnu Ligi Morskiej i Rzecznej
• Przywitanie zebranych i słowo wstępne wygłoszone przez Prezesa LMiR
• Wręczenie wyróżnień
• Zabranie głosu przez najważniejszych gości
• Prezentacja filmu poświęconego historii i dniu dzisiejszym LMiR połączona z wystąpieniami prelegentów
• Wyprowadzenie sztandarów
• Występ artystyczny Zespołu Dziecięcego Tirlitonki - ,,Przedwojenne pieśni marynarskie z ocalałego śpiewnika Ligi Morskiej"
• Występ artystyczny Rewii Dziecięcej Sylaba - ,,Morskie reminiscencje"
• Odegranie i odśpiewanie pieśni ,,Morze nasze morze" - Orkiestra Reprezentacyjna Ligi Morskiej i Rzecznej
• Zakończenie uroczystości.