Kto żyw na Hel...

Skończyła się przebudowa helskiego portu. Port w swej historii po raz kolejny się zmienił. Uwaga, uwaga żeglarze! Wewnątrz portu powstał Basen Jachtowy! Od 2003 roku odeszły w niepamięć okresowe zamykania portu z tytułu przebudowy, a teraz pozostaje jedynie stworzenie porządnej mariny.

Historia portu w Helu sięga początku drugiego tysiąclecia, gdy powstała tutaj na piaszczystej wyspie osada rybacka. Pierwsze źródła pisane wspominają osadę w roku 1198. Warto wiedzieć, że duński król Waldemar II Zdobywca zajął Gdańsk w roku 1210, a książę gdański Mściwoj I Spokojny złożył mu hołd. Źródła duńskie mówią, że koło Helu w r. 1219 osiadł statek królewskiego wysłannika króla. Miasto Stary Hel znajdowała się 1,5 kilometra od powstałego w XV w. Nowego Helu, który jest przodkiem obecnego miasta. Prawdopodobnie prawa miejskie Hel otrzymał już w 1266 roku, (w 1298 roku zatrzymał się tutaj statek króla duńskiego), lecz zachował się tylko przywilej lokacyjny wydany przez Krzyżaków w 1378 roku i od tego czasu liczy się oficjalnie jego historia jako miasta; posiadał wówczas 1200 mieszkańców (!) i kościół N. Marii Panny z 1351 roku. Od zawsze żyło się tutaj w rytm napływu ławic śledziowych. Mieszkańcy zajmowali się rybołówstwem (śledzie dostarczali do Gdańska i Elbl¹ga), polowaniem na foki, wytapianiem tranu, zbieraniem tego co wyrzuci morze i... piractwem. Zmieniał się kształt wyspy i w XV wieku Nowy Hel, którego kościół św. Piotra (patrona rybaków) budowano w latach 1417-32 (od 1482 r. św. Piotra i Pawła), obecnie Muzeum Rybołówstwa - znajdował się jeszcze 300 metrów od brzegu - ostatecznie wygrał rywalizację ze Starym (przej¹ł sukcesję lokacji). Na dawnej, niemieckiej mapie z 1898 roku w odległości 3 kilometrów na zachód od boji HEL-S na cypelu znajdujemy jeszcze napis "Ruine Alte Hela".

Na przestrzeni wieków wiadomo, że w 1396 roku pod Helem koncentrowała się flota krzyżacka przed wyprawą na Gotlandię, a w 1431 r. był tu dom cystersów oliwskich. Już w 1442 r. była szkoła. Gdańsk obawiał się rywalizacji (!) Helu i w 1433 uzależnił go od siebie; w 1454 Helanie złożyli mu przysięgę lojalności (uznał ten stan w 1466 roku Kazimierz Jagiellończyk, zaś w 1526 r. podarował ostatecznie na własność "po wsze czasy" król Zygmunt Stary i stan taki trwał do 1793 r. oraz w latach 1807-1854. W roku 1480 Hel (w gdańskich ramach) uczestniczył w wojnie Hanzy z Anglią, w r. 1484 spalił się statek wójta. Z roku 1490 pochodzi najstarsza mapa Mierzei Helskiej. W roku 1494 niejaka Geczeta, wdowa, jako sternik (szyper) uprawiała żeglugę. W 1496 r. powstała kaplica św. Anny. Posiadał w 1502 bramy (mury) miejskie. Było tu w 1514 roku siedem karczem, które zużywały 100 łasztów piwa (łaszt - 1860-2257 kg). Uznany był w 1516 jako zamożny. W roku 1519 niejaki Matz Genyssen zajmował się piractwem. Podług helskiego wilkierza dziewki zbyt kochliwe i swawolne skazywano na przepadek mienia (do jednej sukni) i wyganiano z miasta, zaś spożywanie trunków i wyszynk po godz. 2100, jak i handel w niedzielę, były zabronione.

Mierzeja Helska to raz się dzieliła, to znowu łączyła i jest to osobna historia. Posiadłości helskie sięgały aż do Jastarni, która dzieliła się na dwie: Jastarnię Pucką i Jastarnię Gdańską (Bór). Wojny szwedzkie i dżuma w czasie Wielkiej Wojny Północnej (1700-21) zdegradowały miasto (tylko w 1709 zmarło 50% mieszkańców), które prawa miejskie straciło ostatecznie w 1872 roku. W 1823 powstała w osadzie stacja ratownictwa brzegowego, łódź dowożono zaprzęgiem konnym. W 1890 roku Hel liczył tylko 420 mieszkańców, posiadał jeden kościół ewangelicki i dwie latarnie morskie. Od 1892 r. połączenie statkiem z Gdańskiem ożywia miasto, aktywizuje się turystyka, a w 1896 powstają kąpielisko i dom zdrojowy. Gdy w 1920 r. wraca do polski liczy 603 mieszkańców. W 1922 dociera linia kolejowa.