Jak zadbać o żagle po sezonie?

Zimą mamy sporo czasu na przeglądy takielunku, okuć i żagli. Warto się tym zająć już teraz, aby prace przed zwodowaniem jachtu się nie spiętrzyły. Zacznijmy od żagli. Pod koniec każdego sezonu żeglarskiego przygotowujemy sprzęt do magazynowania na okres zimowy. Jeżeli chcemy, aby nasze żagle wyglądały tak samo na wiosnę przyszłego roku, należy zwróciś uwagę na sposób ich przygotowania do zimowania i miejsce, gdzie będą one składowane. Doświadczenie pokazuje bowiem, że to, jak obejdziemy się z żaglami w tej sytuacji może znacznie przedłużyś lub skrócić im życie.

Mycie i czyszczenie
Zdjęte żagle należy dokładnie umyć i wypłukać. Te, które używane były często lub w silnowiatrowych warunkach, powinny byś myte na końcu każdego sezonu. Należy namoczyś tkaninę w roztworze wody z mydłem na kilka godzin, a następnie spłukaś czystą wodą. Można to zrobiś na trawniku, jeśli żagiel jest bardzo duży. Dobrym rozwiązaniem jest rozłożenie go na czystym wybetonowanym placu lub pomoście. Jeśli żagiel jest szczególnie brudny, dobrze jest dodaś niewielką ilośś środka wybielającego do wody przed namydlaniem. Brudne plamy mogą byś lekko szczotkowane. Żagle laminowane powinny byś płukane czystą wodą, suszone i rolowane. Nie wolno ich namaczaś ani szczotkowaś. Przed złożeniem trzeba się koniecznie upewniś, że żagiel jest całkowicie suchy. Współczesne żagle wykonane są ze sztucznych materiałów poliestrowych, tzw. dakronów i często lekkie zabrudzenia można usunąś bez szkody dla wytrzymałości i trwałości tkaniny. Sposoby czyszczenia typowych zabrudzeń podane zostały w tabeli obok.

Naprawa uszkodzeń
W trakcie mycia należy dokładnie obejrześ powierzchnię żagla, szukając różnych uszkodzeń.
Najczęściej zauważyć możemy:
- dziurki powypalane żarem z papierosów lub iskrami z ogniska,
- rozprucie żagla na szwie,
- przetarcia i rozdarcia obszycia likliny, najczęściej w dolnej części przedniego liku grota. Spowodowane jest to siłowym podnoszeniem żagla w ostatniej fazie jego stawiania,
 - przetarcia powierzchni dakronu spowodowane obcieraniem się powierzchni tkaniny o inne elementy jachtu, np. salingi,
 - przetarcie kieszeni listwy grota - spowodowane zbyt twardymi i chropowatymi końcówkami listew,
 - rozdarcie dakronu poza szwami.
Niektóre z nich możemy naprawić sami, niektóre jednak wymagają pomocy żaglomistrza. Zależy to oczywiście od skali uszkodzenia i naszych umiejętności. Jeżeli decydujemy się na samodzielną naprawę, to potrzebne nam będą następujące materiały i narzędzia: kawałek tkaniny żaglowej o podobnej gramaturze jak uszkodzony żagiel, gruba nićć poliestrowa, taśma dwustronnie klejąca oraz igła bosmańska. Przyda się również: ostry nóż tapicerski lub lutownica z ostrzem. Powinniśmy mieś również kawałki samoprzylepnego dakronu, którego używa się do wykonania napisów na żaglach (o nich poniżej). Ostatnio na rynku pojawiły się specjalne taśmy klejące przeznaczone do naprawiania uszkodzeń i rozdarć tkaniny żaglowej. Warto ją kupić! Taśma umożliwia wykonanie napraw żagli na bieżąco, nawet w trakcie żeglugi. Trwałość tak wykonanej naprawy jest dostatecznie duża, aby starczyło jej na lata.

Przetarcia i rozdarcia
Naprawiając większe uszkodzenie powierzchni żagla dakronowego: przetarcie lub rozdarcie, należy wyrównać brzegi tkaniny, tak aby się nie strzępiły. W tym celu powinno się obciąć istniejące postrzępienia ostrym, gorącym nożem. W tym samym celu można użyć także lutownicy z ostrzem. Dlaczego ostrze noża (czy lutownicy) powinno byś gorące? Ostrze o temperaturze 1800 - 2500C tnąc materiał żagla, zatapia nici tkaniny, łącząc je trwale ze sobą.
Następnie powinniśmy skleić brzegi rozdarcia taśmą dwustronnie klejącą, zrywając osłonę kleju tylko z jednej strony. Teraz wymierzamy i wycinamy łatę o wymiarach o około 30 mm większych od rozdarcia. Krawędzie łaty przygotowujemy tak jak brzegi rozdarcia, gorącym ostrzem, i po zerwaniu drugiej osłony z przyklejonej uprzednio do żagla taśmy - naklejamy łatę na żagiel. Dzięki takiemu postępowaniu łata nie będzie się przesuwaś po tkaninie żagla. Teraz dopiero ją przyszywamy, ściegiem zygzakowym, po krawędziach łaty i rozdarcia.

Dziurki
Mniejsze uszkodzenia: dziurki, rozdarcia i przetarcia można naprawiś znacznie prościej. Każda pracownia żaglomistrzowska do naklejania numerów rejestracyjnych, znaków klasy itp. używa specjalnego samoprzylepnego dakronu. Jest on stosunkowo mocny i trwały. U żaglomistrza ścinki pozostałe po wykonaniu napisów na żaglu najczęściej wyrzuca się na śmietnik, a więc można dostaś je za parę groszy. Rzadko zdarzają się ścinki białe, lecz kolorowe - granatowe, czarne czy czerwone - też wyglądają interesująco.

Przechowywanie żagla
Po oczyszczeniu, przeglądzie i ewentualnych naprawach należy zastanowiś się nad przechowaniem żagli. O tym, w jaki sposób to zrobiś, decyduje materiał z jakiego żagle zostały wykonane. Te zrobione z dakronu, o tzw. miękkim kalandrowaniu, a takiego materiału używa się obecnie najczęściej przy szyciu żagli dla jachtów turystycznych, można złożyś w kostkę i zapakowaś do worka. Żagle wykonane z dakronu twardo skalandrowanego lub laminowane z użyciem włókien węglowych czy aramidowych (kevlar), używane na jachtach regatowych, muszą byś zwijane w rulony w sposób zapewniający uniknięcie ostrych załamań. Wszystkie żagle powinny byś przechowywane w czystych, dobrze wentylowanych pomieszczeniach. Zawilgocenie może bowiem bardzo łatwo doprowadziś do rozwoju pleśni na żaglach. Sama pleśń nie ma ujemnego wpływu na własności mechaniczne tkaniny dakronowej, z jakiej wykonane są nasze żagle, ale powoduje widoczne brzydkie plamy, które mogą, niestety, okazaś się niemożliwe do usunięcia.
Jeszcze gorzej dzieje się w przypadku rzadko już spotykanych żagli z tkaniny bawełnianej. Zapakowanie wilgotnego bawełnianego żagla do worka lub składowanie go w wilgotnym, źle przewietrzanym pomieszczeniu spowoduje nieodwracalne zniszczenie tkaniny przez grzyby pleśniowe. Tu - jak nigdzie indziej - rola jakości pomieszczenia jest nie do przecenienia. W czasach, kiedy nie było jeszcze żagli dakronowych, w klubach żeglarskich był wydzielony hangar - tak zwana żaglownia. Tam niejednokrotnie przechowywano żagle bawełniane, rozwieszając je pod sufitem.
Wiosną, gdy już będziemy chcieli wypłynąś na wodę, czynności, które wykonaliśmy jesienią i zimą - kiedy mieliśmy dużo czasu - zaprocentują. Pierwsze wiosenne rejsy będą radosne, nieobciążone obawą, czy coś, co przeoczyliśmy lub po prostu zlekceważyliśmy jesienią, nie zepsuje nam żeglowania.

Rolowanie żagla
Unikamy w ten sposób powstawania zagięś na sztywnej tkaninie. Zwłaszcza włókna węglowe i aramidowe są czułe na zginanie. Zwijanie żagla w rulon minimalizuje ten problem. Listwy w żaglu mogą pozostać w kieszeniach, ale trzeba koniecznie upewnić się, że układają się one prostopadle do kierunku rolowania. Rolujemy żagle luźno, a następnie pakujemy w długie worki i układamy je poziomo na długich półkach.
W domu rolę "długiej półki" dobrze może odgrywaś - wierzch regału. Foki, które przez lato zdążyły ãprzyzwyczaiś sięÓ do zwijania na rolerze, powinny byś zwinięte wokół liku dolnego. Przez zimę może się "odzwyczają" i przedni lik foka w następnym sezonie będzie pracował nawet lepiej niż jesienią.

Złożenie w kostkę
Żagiel składa się równolegle, zaczynając od liku dolnego w kierunku rogu fałowego, w odcinkach po około 60 - 70 cm długości. Należy staraś się (przy wielokrotnym składaniu żagla), aby zagięcia wypadały w innych miejscach niż przy poprzednim składaniu. Zwracamy tu szczególną uwagę na
żagle z oknami wykonanymi z monofilmu. Zagięś na oknie uniknąś można poprzez takie układanie kolejnych fałd, że całe okno wypada na płaskiej części naszego pakunku, bez zagięś, i takiemu sposobowi składania należy podporządkować tę czynność. Dbanie o żagle zawsze się opłaca. Mniej pieniędzy wydamy na ich generalny remont i rzadziej musimy zamawiaś nowe.

Jak usunąś z żagla plamę?
Rodzaj zabrudzenia Sposób usunięcia zabrudzenia
krew i pleśń
 Namoczyć zabarwiony obszar w łagodnym roztworze wybielacza (lub wody z 1% chlorem, np. Clorox 5%) na dwie godziny, a następnie lekko szczotkować i spłukać dużą ilością czystej wody.
W przypadku silnych plam stosowaś krótkotrwale wybielacze o większym stężeniu chloru (do 15%).
olej, tłuszcz, smoła
Z reguły takie plamy nie są do końca usuwalne. Nałożyć na zaplamioną powierzchnię rozpuszczalnik organiczny (np. tri lub tetra), przecierając regularnie szmatą, aż odbarwienie stanie się jaśniejsze, wówczas szczotkować mieszaniną rozpuszczalnika i detergentu, a następnie zmyś ciepłą wodą.
Rdza
 Plamy trudne do usnięcia. Przemywaś plamy rozpuszczalnikiem lub silnym wybielaczem i spłukiwaś czystą wodą.

Do żaglomistrza!
Wielu napraw, niestety, nie wykonamy sami. Są to: zniekształcenia profilu spowodowane rozciągnięciem się tkaniny żagla wskutek starości, błędnego zaprojektowania i wykonania lub niedbałej eksploatacji. Mogą to byś też zmarszczki czy wręcz fałdy wynikające z błędnego kroju lub zszycia żagla czy skurczenia się likliny. Zauważamy to na co dzień, żeglując danym jachtem. Naprawy takie należy koniecznie powierzyś dobremu żaglomistrzowi. Co kilka lat powinniśmy oddać żagle od naszej ukochanej łodzi, aby prawdziwy fachowiec mógł na nowo je oblikować czy wymieniś stalówkę w sztakslu. Może się również zdarzyś, że oglądając nasze żagle po sezonie, podejmiemy decyzję: zamawiamy nowe. Dzięki przeglądowi jesiennemu mamy wtedy szansę zamówiś je po głębokim rozpoznaniu różnych możliwości i ofert zakładów żaglomistrzowskich.

Przykładowe ceny netto usług żaglomistrzowskich
- wymiana likliny wraz z obszyciem (dla żagla 15 - 20 m2): 75 - 105 zł
- wymiana podartych brytów: 60 - 80 zł/m2
- wymiana remizki: 12 - 15 zł/szt.
- wymiana kieszeni listwy na grocie: 25 zł
- wykonanie nowego żagla z dakronu 240 g/m2: 95 - 120 zł/m2 w zależności od wyposażenia w dodatkowe refbanty, trymlinki itp.

Wyrównywanie brzegów rozgrzanym ostrzem (temperatura 180 - 250C)

Naklejanie taśmy dwustronnie klejącej

Naklejanie i przyszycie łaty

Wyrównywanie brzegów rozgrzaną lutownicą (temperatura 180 - 250C)

Naklejanie i przyszycie łaty   

Rolowanie żagla

Etapy skladania żagla
1)

2)

3)