Dokumentacja jachtu na morze

Od ponad 20 lat zajmuję się nadzorami nad budową jachtów, przeznaczonych do pływania po wodach morskich. Zdarza mi się również dopuszczanie do żeglugi morskiej jachtów użytkowanych dotychczas jako śródlądowe.

Osobiście administracyjny podział jachtów na śródlądowe i morskie uważam za sztuczny, powinny w pierwszym rzędzie decydować wola i rozsądek właściciela łódki. Skoro jednak żyjemy w takich, a nie innych uwarunkowaniach prawnych (wciąż jeszcze w znacznej części rodem z komunizmu), to nie pozostaje nam nic innego, jak uznanie obowiązujących przepisów.Problemem wielokrotnie pojawiającym się w ostatniej fazie dopuszczania jachtów na morze, jest brak w dokumentacji jachtów danych, określonych w przepisach, niezbędnych do wykonania prób stateczności i ew. niezatapialności jachtu oraz prawidłowego wypełnienia osławionego WWRJ-otu oraz Orzeczenia Zdolności Żeglugowej. Na ogół inspektor nadzoru pracowicie musi wyliczać te dane z dokumentacji jachtu; nie zawsze to jest proste, ostatnio przydarzyła mi się dokumentacja w skali 1:29,58! Tak ją skserowano. Inny przykład: dosłownie tydzień temu w trakcie prób stateczności i wypisywania dokumentów dla jachtu musiałem niemal wszystkie wymienione w tym artykule wielkości pracowicie mierzyć na jachcie. Dokumentacja, opracowana przez jednego z trójki, może czwórki najlepszych polskich konstruktorów nie zawierała żadnego z wymiarów, nie będących koniecznym do budowy jachtu. Wielkości, o których będzie tu mowa są wymiarami wynikowymi, więc nie muszą być podane w dokumentacji, ale powinny być w opisie jachtu. Ale opisu nie było. Bez komentarzy.

Dlatego też chciałbym tu przedstawić kilka wielkości, które powinny być podawane w dokumentacji technicznej jachtu. Podane tu definicje oparto najczęściej na przepisach Nadzoru Technicznego PZŻ. A więc:

Długość całkowita Lc [m] - jest to odległość między pionami przeprowadzonymi przez przednią krawędź dziobnicy i najdalej wysunięty punkt pawęży lub tylnicy. Inaczej mówiąc jest to długość jachtu mierzona w poziomie między skrajnymi punktami kadłuba na dziobie i rufie z pominięciem takich części kadłuba i jego wyposażenia, jak urządzenie sterowe, bukszpryt, wystrzał, odbojnice i platforemki, integralnie związane z kadłubem. I tak np. w jednej z dość popularnych ostatnio dokumentacji czytamy: "długość kadłuba 5,90 m, długość całkowita 6,15 m", a powinno być: "długość całkowita 5,90 m, długość z bukszprytem 6,15 m".

Długość linii wodnej Lw [m] jest to odległość między pionami przeprowadzonymi przez punkty przecięcia się wodnicy z zewnętrznymi krawędziami kadłuba na dziobie i rufie przy zanurzeniu T, odpowiadającemu konstrukcyjnemu stanowi pływania jachtu. Powszechnie stosowane oznaczenia w rodzaju Lklw, długość LWK, L.W.L., długość linii wodnej są nieprawidłowe.

Długość L [m], zwana także często długością klasyfikacyjną jest średnią arytmetyczną z Lc i Lw, czyli L = (Lc + Lw)/2. Długość L jest podstawowym parametrem każdego statku, od jachtu poczynając, na superzbiornikowcu kończąc. Wymiaruje ona takie wielkości, jak grubość poszycia, liczba i rozstawienie wręgów, wielkość wzdłużników itp. Inaczej mówiąc, od długości L zależą wielkości elementów konstrukcyjnych statku lub jachtu.

Szerokość B [m] - odległość, mierzona między pionami stycznymi do poszycia burtowego, mierzona w płaszczyźnie prostopadłej do płaszczyzny symetrii jachtu w jego najszerszym miejscu. Szerokość B mierzona jest bez uwzględnienia kołnierzy i odbojnic i jest wymiarem klasyfikacyjnym. Natomiast dla żeglarza może być niekiedy ważna ze względu na transport lądowy znajomość szerokości maksymalnej Bmax, będąca rzeczywistą największą szerokością kadłuba, to znaczy mierzoną z uwzględnieniem kołnierzy i odbojnic. Ta ostatnia nie jest wymiarem klasyfikacyjnym.

Zanurzenie T [m] - odległość między konstrukcyjną wodnicą pływania i płaszczyzną poziomą przechodzącą przez najniższy punkt stępki, stałej płetwy balastowej lub całkowicie opuszczonego miecza. W przypadku ruchomego miecza lub opuszczanego balastu (tzw. miecz ciężki) występuje dodatkowo wielkość, zwana zanurzeniem minimalnym Tmin [m].

Wysokość boczna H [m] - odległość między górną krawędzią pokładu przy burcie, a dolną krawędzią stępki, balastu stałego lub opuszczonego balastu ruchomego, mierzona pionowo w połowie długości Lw. W przypadku "czystych" jachtów mieczowych, to znaczy, gdy miecz nie pełni roli balastu, wymiar H pomierzony jak wyżej, to jest do dolnej krawędzi stępki lub balastu stałego zwiększa się obliczeniowo o 15%. Mówiąc inaczej wysokość boczna jest - za wyjątkiem jolek mieczowych - sumą wolnej burty i zanurzenia. N [m2] - połowa powierzchni bocznej pokładówek lub nadbudówek, których długość lub szerokość przekracza 0,5B. Wielkość ta jest niezbędna dla obliczenia wskaźnika wyposażenia W.

[[KolumnaPrawa]] Wskaźnik wyposażenia W [m2] - wielkość wyznaczająca masę lub wymiary urządzeń pokładowych takich, jak kotwice, łańcuch kotwiczny, lina holowniczo-kotwiczna i cumy. Wskaźnik wyposażenia występuje we wszystkich przepisach budowy jachtów, w przypadku przepisów Nadzoru Technicznego PZŻ określany jest dla jachtów żaglowych i motorowo-żaglowych wzorem:W = L(B/2+H) + N

W przypadku jachtów motorowych zamiast L podstawia się 0,8L.

Wskaźnik W prezentowany jest w dokumentacjach jachtów rzadko. Jeszcze rzadziej wyliczony jest poprawnie. Ze względu na to, że różne przepisy budowy kadłubów podają różne wzory na W, warto podać w dokumentacji, jakie przepisy zastosowano do wyliczenia wskaźnika wyposażenia.

Pomiarowa powierzchnia ożaglowania S [m 2] jest wskaźnikiem, wokół którego powstało najwięcej nieporozumień. Najczęściej konstruktorzy sumują po prostu powierzchnie podstawowego foka i grota i sumę tę podają jako S. W rzeczywistości -nieco rzecz upraszczając - S jest sumą powierzchni żagli przymasztowych (najczęściej grota lub grota i bezana) przy najniższym położeniu bomu (bomów) oraz powierzchni tzw. trójkąta przedniego, wyznaczonego przez przednią krawędź grotmasztu, ten sztag, którego zaczep na maszcie umieszczony jest najwyżej oraz prostą poziomą, przechodzącą przez punkt przecięcia się linii sztagu z pokładem lub bukszprytem. Tak więc rzeczywista powierzchnia niesionych przez jacht żagli jest najczęściej nieco większa, niż wykazywana w papierach jachtu powierzchnia pomiarowa. hm - wysokość topu masztu nad wodnicą pływania, a mówiąc po prostu nad lustrem wody. Wymiar, którego znajomość jest niezbędna przy podstawowych próbach stateczności jachtu, jako wchodzący do wzoru, określającego wielkość ciężaru, wieszanego na topie podczas próby. Zaokrąglony do dziesiątych metra w górę hm jest wielkością, której znajomość jest niezbędna do bezpiecznego przepływania pod przeszkodami nawodnymi (problem: składać maszt czy nie). Wymiar ten jest bardzo rzadko podawany w dokumentacjach.

Nieczęsto można w dokumentacji jachtu znaleźć współrzędne, określające położenie środka ożaglowania (SO). Położenie tego punktu może dużo powiedzieć o zachowaniu się jachtu, zanim ten znajdzie się na wodzie.

Bardzo rzadko zdarza się także, by w dokumentacji podawano objętość przestrzeni i materiałów wypornościowych w kadłubie. Znajomość tej wielkości ułatwia określenie, czy dany jacht jest zatapialny czy też nie. Jest to sprawa bardzo ważna dla bezpieczeństwa załogi. Rzetelna wiedza o tej objętości niejednokrotnie pozwala na rezygnację z eksperymentalnego ustalenia niezatapialności, co oznacza, że nowy jacht kabinowy nie będzie musiał być całkiem zalany we wnętrzu.