Zatoka Pucka – obszar Natura 2000 - czy możemy pomóc w tworzeniu planu jego ochrony ?

9 stycznia odbędzie się kolejna tura konsultacji społecznych w sprawie wstępnej wersji programów zarządzania dla rejonu Zatoka Pucka, obszary Zatoka Pucka i Półwysep Helski. To nazwa oficjalna przedsięwzięcia, które ma skorygować zasady eksploracji turystycznej akwenu, aby nie utracił on walorów przyrodniczych, a może wpłynąć na bardzo nas dotyczący sposób wykorzystania najbliższych Trójmiastu akwenów rekreacyjnych przez żeglarzy.

Ponieważ cała sprawa nie jest prosta i oczywista, więc zacznijmy od podstaw. Czy trzeba chronić przyrodę? Odpowiedź pierwsza: TAK. Dlaczego? Bo będąc w różnych gremiach (nie chodzi tu tylko o Unię Europejską) Rząd Polski zobowiązał się, poprzez podpisanie układów międzynarodowych, do ochrony przyrody. Z tych układów, między innymi, wynika, że konieczne jest sporządzanie planów ochrony przyrody. Celem nadrzędnym tych wszystkich działań jest zachowanie przyrody, czyli nie zmniejszanie populacji gatunków zagrożonych i chronionych w tym nie zubożanie naturalnej struktury bioróżnorodności. Niewywiązywanie się z powyższego grozi  przede wszystkim utratą tych cennych przyrodniczo zasobów a nawet może być objęte sankcjami ze strony tych, którzy stoją na straży walorów przyrodniczych uznanych przez wspólnotę europejską za ważne dla nas wszystkich. Czas na odpowiedź drugą: TAK! Warto chronić przyrodę, ponieważ dzięki tej przyrodzie rejony w których żeglujemy tak nam się podobają. Chętnie płyniemy tam, gdzie „powietrze czyste i niebo przejrzyste”, gdzie można zobaczyć różne ptaki (a wszystkie są chronione), złowić rybę  i wykąpać się w czystej wodzie.

Z każdym rokiem biolodzy i ekolodzy lepiej poznają bardzo skomplikowane zależności zachodzące w ekosystemach morskich i lądowych. Znane nam jeszcze ze szkoły podstawowej zasady ochrony przyrody: „dokarmiaj ptaki, nie zabijaj żubra i nie deptaj trawników” dawno nie są już ani aktualne, ani wystarczające. Wiemy obecnie dużo więcej i dlatego zmieniają się sposoby ochrony i pośrednie cele. Jakiś przykład? Służę uprzejmie. Takim stricte utylitarnym celem ochrony na tym akwenie to zapewnienie rybakom ryb. Działanie najprostsze: zarybianie. Proste? Otóż nie, dlatego, że coroczne zarybianie tak naprawdę mija się z celem i co roku kosztuje podatników sporo pieniędzy. Dlatego należy doprowadzić do tego, żeby wpuszczany sukcesywnie narybek najpierw przeżył, potem się rozwinął, dojrzał, a na koniec zaczął się rozmnażać powiększając zasoby do tego stopnia, żeby połów stał się opłacalny. Jakie napotykamy tutaj problemy? Po pierwsze narybek, poza tym, że musi coś jeść, to jeszcze musi się ukryć przed drapieżnikami i to przez długi czas. Gdzie? Najczęściej na podwodnych łąkach, w nadbrzeżnych trzcinach, w ujściach rzek. Jeżeli trzcinowiska zostaną zasypane, albowiem ktoś chce powiększyć plażę, podwodne łąki zostaną rozjechane przez śruby pływających po płyciznach mechanicznych „wynalazków”, to narybek będzie miał znacznie mniejsze szanse przeżycia. Zostanie zakłócony cały łańcuch ekologicznych powiązań. Nie tylko rybacy nie będą mieli co łowić, ale i  drapieżniki będą miały ograniczoną ilość pokarmu, ptaki, te żywiące się rybami, będą musiały poszukać innych żerowisk, a jednocześnie nadmiar tego, czego narybek nie zje, może powodować  wzrost „zanieczyszczenia” wody czy to przez nadmierne użyźnienie, czy to zakwity sinic. Ekosystemy są bardzo skomplikowane i nie wszystkie zależności są do końca rozpoznane. Jeżeli człowiek coś zmieni, to czasem system się do tych zmian zaadaptuje, a czasem całość się załamie. Często przewidzenie skutków nie jest możliwe. Prosto mówiąc jeśli mają tu być rybacy lub wędkarze muszą tu być ryby. Ale, aby były ryby, muszą one mieć bezpieczne siedliska – tarliska, żerowiska i miejsca schronienia. Inaczej lokalnymi  smażalniami zawładną ryby hodowlane importowane z dalekiego wschodu.

Obszary „Natura 2000” powstały właśnie w celu zachowania cennych ekosystemów, a Zatoka Pucka jest na polskim wybrzeżu jednym z najcenniejszych akwenów. Obecnie powstaje projekt planu jej ochrony. Nikt nie narzuca w jaki sposób ten akwen ma być chroniony. Jedynym kryterium jest jego zachowanie w tej kondycji przyrodniczej, w jakiej znajduje się obecnie. Co kilka lat odpowiedzialne gremia będą sprawdzały, czy cele ochrony zostały osiągnięte. Skoro jednak nie narzuca nam się sposobu ochrony, to może spróbujemy wziąć ją w nasze ręce? Może lepiej zrobić to wspólnie z fachowcami? Gdyby cała społeczność żeglarska zobowiązała się do przestrzegania pewnych reguł, to niepotrzebne byłyby zakazy, a wiadomo, że zakazy to najgorsze, bo bardzo sztywne i uciążliwe sformułowania prawne. Co by się stało, gdyby żeglarze zobowiązali się nie tylko do, na przykład, nie wchodzenia na Rybitwią Mieliznę, ale też cała społeczność tego zobowiązania by pilnowała? Wiadomo, że na Rybitwiej Mieliźnie ptaki są do momentu, kiedy pojawi się tam pierwszy człowiek. Spłoszone gdzieś muszą odpocząć, kormorany gdzieś muszą wysuszyć pióra. W sumie lepiej, żeby to robiły na odosobnionej łasze piasku, niż na nadbrzeżnych drzewach czy dachach domów na Półwyspie zostawiając tam swoje pokarmowe „pamiątki”. Ptaki można obserwować z bezpiecznej odległości żeglując wzdłuż Mielizny. Może niektórzy mogliby z tego zrobić nawet płatne wycieczki. Podobne rejsy organizowane są na niemieckim Morzu Watów, gdzie można oglądać ptaki i wylegujące się foki, ale podpłynięcie tam jachtem i osadzenie go na osuchu przy odpływie jest zabronione.

Przeprowadzane obecnie konsultacje społeczne są nie po to, żeby nas poinformować o zakazach czy wysłuchiwać protestów różnych środowisk, ale przede wszystkim po to, żeby wspólnie ustalić najlepszy sposób ochrony Zatoki Puckiej. Naczelnym celem jest tutaj zachowanie aktualnego stanu przyrody a celem ambitniejszym poprawa jej stanu. Wiadomo, że ryb czy podwodnych roślin dziś  w Zatoce brakuje. Wszystkie nasze uwagi i pomysły powinny zostać uwzględnione w projekcie planu ochrony Zatoki, zrecenzowane i przekazane do Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, następnie do Ministerstwa, do uzgodnień międzyresortowych aż w końcu przyjęte jako uchwała Rządu. Podczas tych procedur oceniane będą też inne projekty, jak choćby projekt planu ochrony ostoi w ujściu Wisły i ujścia Wisły i wielu innych obszarów w całej Polsce. Ktoś na wyższym szczeblu będzie musiał te wszystkie projekty ujednolicić, ustalić wspólny mianownik. O ile są obszary ochronne w Polsce, których co do podobnego charakteru mamy kilka, to  płytka zatoka (kod Natura 2000 - 1160) jest u nas jedna, a zatem będzie ona w sposób szczególny pod lupą oceniających ekspertów. Skupiamy się obecnie na Zatoce Puckiej ale morskich obszarów Natura 2000 jest wiele. Po sąsiedzku warto się może zainteresować także ujściem Wisły. Konsultacje są planowane na 10 stycznia.

Marek Zwierz